ΔΥΟ  ΕΙΔΗ  ΠΛΑΤΑΝΟΥ  ΚΑΙ  ΕΝΑΣ                         ΩΚΕΑΝΟΣ   ΑΝΑΜΕΣΑ ΤΟΥΣ.

     

       Τα δύο είδη είναι ο Platanus orientalis αυτοφυής στην Ελλάδα και Μικρά Ασία μέχρι την Περσία και ο Platanus occidentalis αυτοφυής στην ανατολική Βόρεια Αμερική ενώ ο ωκεανός είναι ο Ατλαντικός.

    Η αμερικάνικη ήπειρος ανακαλύφθηκε τελευταία φορά από τους ευρωπαϊκούς λαούς, από μια ισπανική ναυτική αποστολή επικεφαλής της οποίας ήταν ο Κολόμβος.Φυτά από την Αμερική ήρθαν στην Ευρώπη και το αντίστροφο.Ο δυτικός πλάτανος (Platanus occidentalis) που είναι το μεγαλύτερο φυλλοβόλο δένδρο στη βόρεια Αμερική γοήτευσε τους Ευρωπαίους αποίκους των ανατολικών ακτών της βόρειας Αμερικής, Βρετανούς και Γάλλους που το μετέφεραν στις πατρίδες τους.Το κλίμα της Βρετανίας και της Γαλλίας δεν είναι όμως κατάλληλο για να ευδοκιμήσει το νέο δένδρο. Για να το καταλάβει κανείς αυτό αρκεί να δει στο χάρτη ότι η Νέα Υόρκη έχει περίπου το ίδιο γεωγραφικό πλάτος με την Λισσαβόνα και την Αθήνα.Μόνο στην νότια Γαλλία μπόρεσε να ευδοκιμήσει. Όταν τα δύο είδη βρέθηκαν μαζί οι σπόροι τους παρήγαγαν και νέους απογόνους που ονομάζονται σήμερα πλάτανος του Λονδίνου (Platanus acerifolia, δηλαδή πλάτανος ο σφενδαμόφυλλος). Για το πώς προέκυψε το είδος αυτό που είναι ενδιάμεσο ανάμεσα τους, αναφέρομαι στην ανάρτηση ο πλάτανος του Λονδίνου.Η εμφάνιση του νέου είδους δεν έγινε αντιληπτή από τους ειδικούς. Ο Αμερικανός  Downing γράφοντας τον 19ο αιώνα αναφέρεται σε δύο ποικιλίες δυτικού πλατάνου εκ των οποίων αυτή με τα φύλλα σαν του  σφενδάμου είναι η καλύτερη.Ο Σκοτσέζος Loudon γράφει για μεγάλα δένδρα δυτικού πλατάνου αναφερόμενος σε δένδρα πλατάνου του Λονδίνου. 

  Εκτός όμως από την μεταφορά των πλάτανων από την μία ήπειρο στην άλλη μεταφέρθηκαν και οι αρρώστιες. Το μεταχρωματικό έλκος του πλατάνου ήταν μια αρρώστια σε απομονωμένες περιοχές της οροσειράς των  Αππαλαχίων σε δένδρα δυτικού πλατάνου. Στις αρχές του 20ου αιώνα άρχισαν να φυτεύονται στις πόλεις  των ανατολικών ακτών της Αμερικής δένδρα πλατάνου του Λονδίνου, καθώς διαπιστώθηκε ότι ευδοκιμούσαν καλύτερα στις συνθήκες των πόλεων. Στις δεκαετίες  του 1920 και 1930 τα δένδρα άρχισαν να προσβάλλονται από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους που ευνοήθηκε από τα κλαδέματα που γίνονταν και τις πληγές που δημιούργησαν αυτά, αλλά και από οποιαδήποτε μικρή πληγή που μπορεί να δημιουργήσει ένα παιδί με ένα σουγιά. Το αίτιο της ασθένειας εντοπίσθηκε το 1935 και είναι ο μύκητας που σήμερα ονομάζεται ceratocystis platani.Ένας μεγάλος αριθμός δένδρων ξεράθηκε στις πόλεις των ανατολικών ακτών. Στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι Αμερικάνοι ήρθαν στην Ευρώπη και μαζί τους  έφεραν και ξύλινα κιβώτια πυρομαχικών κατασκευασμένα από ξύλο δυτικού πλατάνου μολυσμένο από την μυκητολογική αρρώστια. Στα λιμάνια της Νάπολης και της Μασσαλίας εμφανίστηκε πρώτη φορά η ασθένεια.Έχει επεκταθεί τώρα στην Ιταλία, τη Γαλλία αλλά και την Ελλάδα μέσω εισαγωγής πλάτανου του Λονδίνου από την Ιταλία. 

Κομμένα δέντρα πλάτανου του Λονδίνου για την καταπολέμηση της ασθένειας στο Canal du Midi στην Γαλλία.Υπήρχαν πάνω από 40.000 δέντρα στις όχθες του καναλιού αλλά κάθε χρόνο κόβονται τουλάχιστον 2000.
Στην Σικελία και στην Ελλάδα η ασθένεια έχει διαδοθεί και σε αυτοφυή δένδρα ανατολικού πλάτανου στις όχθες ποταμιών.

Σύμπτωμα του μεταχρωματικού έλκους στον φλοιό πλάτανου.

 Σύμπτωμα σε κομμένο κορμό δένδρου.

Η ασθένεια δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί παρά μόνο προληπτικά και με την δημιουργία ανθεκτικών κλώνων πλάτανων για φυτεύσεις στις περιοχές που έχουν προσβληθεί. Μια τέτοια προσπάθεια έχει γίνει στην Γαλλία με την δημιουργία του πρώτου κλώνου της εμπορικής σειράς Platanor, vallis clausa. Χρησιμοποιώντας κλώνους δυτικού πλατάνου που έχουν ανθεκτικότητα στην ασθένεια και είχαν επιλεγεί στην Αμερική, σε διασταυρώσεις με ανατολικούς πλάτανους δημιουργήθηκε ο πρώτος κλώνος πλάτανου του Λονδίνου που έχει ανθεκτικότητα στην ασθένεια και είναι πλέον διαθέσιμος στα φυτώρια της Ιταλίας και Γαλλίας.Θεωρείται ότι η σειρά ανθεκτικότητας στην ασθένεια είναι φθίνουσα από τον δυτικό στον ανατολικό πλάτανο.
Αντίθετη είναι όμως η σειρά ανθεκτικότητας σε μια άλλη μυκητολογική ασθένεια του πλάτανου,την ανθράκνωση, όπου οι δυτικοί πλάτανοι είναι πολύ ευαίσθητοι, ενώ οι ανατολικοί ανθεκτικοί.Στην Αμερική όταν άρχισε να διαδίδεται η χρήση του πλάτανου του Λονδίνου στις αρχές του 20ου αιώνα χρησιμοποιήθηκαν σπορόφυτα και όχι κλώνοι. Έτσι η διάκριση ανάμεσα σε πλάτανο του Λονδίνου και τον δυτικό είναι πιο δύσκολη λόγω της εγγενούς αναπαραγωγής δηλαδή την διασταύρωση πλάτανου του Λονδίνου με τον δυτικό.Η ανθράκνωση του πλάτανου είναι σημαντική ασθένεια στην Αμερική κυρίως στις ανατολικές πολιτείες λόγω και του υγρού κλίματος,  της παρουσίας ευαίσθητων αυτοφυών δυτικών πλάτανων, αλλά και της μεγάλης γενετικής επιρροής του δυτικού πλάτανου στον πληθυσμό των πλάτανων του Λονδίνου στις πόλεις που αποτελείται στις παλαιότερες τουλάχιστον φυτεύσεις από σπορόφυτα. Ένας κλώνος πλάτανου του Λονδίνου επιλέχθηκε από παλιά για την ανθεκτικότητα στην ασθένεια και σήμερα είναι ο πιο διαδεδομένος κλώνος πλάτανου στην Αμερική.Από το 1970 ονομάζεται Bloodgood.

                                    Φλοιός του κλώνου Bloodgood διαδεδομένος στην Αμερική.
  Το National Arboretum ξεκίνησε ένα πρόγραμμα διασταύρωσης του δυτικού πλάτανου με ανατολικούς που εισήχθησαν από την Τουρκία από τους οποίους έγινε επιλογή για την μη εμφάνιση συμπτωμάτων με σκοπό την παραγωγή ανθεκτικών πλάτανων του Λονδίνου στην ανθράκνωση. Προέκυψαν τέσσερις κλώνοι από τους οποίους μετά από δοκιμή δώδεκα χρόνων επιλέχθηκαν δύο κλώνοι ο Columbia και ο Liberty και διατέθηκαν το 1984.

                                   Φύλλωμα και φλοιός δένδρου Columbia.
         Το Morton Arboretum  είχε ένα άλλο πρόγραμμα διασταύρωσης ανατολικού με δυτικό με σκοπό την ανθεκτικότητα στην ανθράκνωση  και στις ζημιές από τον παγετό.Προέκυψαν δύο κλώνοι με εμπορικά ονόματα Exlamation και Ovation.

                           Φύλλωμα του Oviation που θυμίζει ανατολικό πλάτανο.
 Το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας έκανε επιλογή ενός κλώνου ανθεκτικού στο ωίδιο που είναι σημαντικότερο πρόβλημα σε ζεστές και ξηρές περιοχές όπως η Kαλιφόρνια, το Yarwood που εμφανίστηκε το 1978.
Στην Καλιφόρνια πιο ανθεκτικό στη ανθράκνωση είναι το Bloodgood ενώ πιο ανθεκτικό στο ωίδιο το Yarwood.

                                                     Φλοιός του Yarwood.

 Άλλοι κλώνοι μάλλον σπάνιοι στην Αμερική είναι οι Old bones και Metroshade.

                                               Ο εντυπωσιακός φλοιός του Old bones.
     Στην Ευρώπη  πρόσφατα έχουν εισαχθεί οι κλώνοι Malburg, Mister X, Huissen και Alphens Globe ενώ ο κλώνος Tremonia είναι παλαιότερος προερχόμενος από το Dortmunt της Γερμανίας και είναι πιο ορθόκλαδος από τον κλώνο Pyramidalis που πωλείται ως το τυπικό είδος.